فعال میراث فرهنگی رامهرمز: تشکیل بانک سفال محوطه‌های باستانی رامهرمز راهگشای پژوهشگران این حوزه است
به گزارش سایت خبری تحلیلی رامهرمز فردا ، نرگس ممبینی دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته باستان‌شناسی و از فعالان میراث فرهنگی است.
وی در رابطه با طبقه‌بندی و مقایسه سفال عیلام نو و مطالعه موردی محوطه باستانی جوبجی رامهرمز و آرامگاه کشف شده دو بانوی عیلامی در سال ۱۳۸۶، تحقیقاتی داشته که در گفت‌وگو با این محقق به زوایای مختلف این تحقیق پرداخته‌ایم.
محوطه جوبجی رامهرمز در کجا قرار دارد؟
ممبینی: مجموعه محوطه جوبجی رامهرمز در ۷ کیلومتری جنوب شرقی رامهرمز، در میان دو روستای جوبجی و دهیور با مشخصات جغرافیایی،۴۹ درجه و ۳۹ دقیقه و ۵۰ ثانیه عرض شمالی و ۳۱ درجه و ۱۴ دقیقه و ۴۷ ثانیه طول شرقی نسبت به نصف‌النهار گرینویچ و ارتفاع متوسط ۲۱۲ متر از سطح آب‌های آزاد واقع است.
فصل نخست کاوش‌ها در چه سالی صورت گرفت؟
ممبینی: فصل نخست کاوش در این محوطه در سال ۱۳۸۶ صورت گرفت که منجر به کشف آرامگاهی از دوره‌ی عیلام نو شد، گمانه‌زنی محوطه در سال ۱۳۸۸ به منظور تعیین عرصه و حریم انجام شد و آثاری از دوره‌ی عیلام تا دوران اسلامی به دست داد سفال عیلام نو به‌عنوان نوعی از سفالینه‌های ساخته شده در دوران عیلامیان جایگاهی ویژه در تاریخ سفال ایران دارد و هنوز از بسیاری از جنبه‌ها، به آن توجه نشده است.
هدف و ضرورت این تحقیق در چه بوده است؟
ممبینی: مطالعه موردی این تحقیق طبقه‌بندی سفال عیلام از محوطه باستانی جوبجی یکی از محوطه‌های شناخته‌شده در میان مجموعه محوطه‌های موسوم به جوبجی، دهیور در ۷ کیلومتری جنوب شرقی رامهرمز در استان خوزستان است که دارای آثار فرهنگی از دوره‌های عیلامی تا اسلامی هستند.
در این نوع پژوهش مقایسه و طبقه‌بندی سفالینه‌ها چگونه است؟
ممبینی: در این پژوهش گذشته از آنکه تمامی این سفالینه‌ها به‌طور مفصل مطالعه، مقایسه و طبقه‌بندی‌شده است، سایر گونه‌های سفالی دوره عیلام نو نیز که در بخش‌های دیگر این محوطه که مجموعه‌ای از محوطه‌های به‌هم‌پیوسته است نیز گردآوری، مطالعه و مقایسه و طبقه‌بندی خواهند شد.
این مطالعه چه تأثیری برای تاریخ رامهرمز دارد؟
ممبینی: با این پژوهش سفال عیلام نو این محوطه کلیدی، مطالعه و شناسایی و طبقه‌بندی‌شده و می‌تواند به‌عنوان پیش درآمدی برای راه‌اندازی بانک سفال در دشت رامهرمز مورداستفاده قرار گیرد؛ زیرا گذشته از این محوطه که سفالینه‌ی دوره عیلام نو را معرفی می‌کند، در سایر محوطه‌های این دشت محوطه‌های دارای سفالینه‌های این دوره شناسایی‌شده‌اند، همچنین سفال دوره‌های دیگر عیلامی و نیز دوره‌های پیش و پس از آن نیز در این دشت فراوان هستند که این طبقه‌بندی برای آن‌ها نیز می‌تواند کارایی داشته باشد.
ضرورت تشکیل بانک سفال در چیست؟
ممبینی: تشکیل بانک سفال در مناطق مختلف ایران می‌تواند برای مطالعات فرهنگی، فناوری سفال و به‌ویژه مطالعات تطبیقی و مقایسه‌ی سفال‌های مکشوفه از محوطه‌های باستانی، راهگشای پژوهشگران این حوزه باشد و تشکیل بانک سفال در اداره‌ی میراث رامهرمز، در آینده می‌تواند برای دانشجویان باستان‌شناسی منطقه، زمینه‌ی مطالعه بر روی سفال دشت رامهرمز را تسهیل بخشد و در صورت موفقیت با همکاری با بانک سفال شوش، به سایر مناطق نیز تعمیم داده شود.
پیشینه مطالعاتی این کاوش‌ها بر چه اصولی تأکید داشته است؟
ممبینی: برای آگاهی بیشتر درباره‌ی نخستین بررسی‌های دشت رامهرمز که مربوط به سال‌های پیش از ۱۳۵۷ است و منجر به کشف محوطه‌هایی از زمانه‌ای مختلف از دوره اروک تا دوره‌ی اسلامی‌شده و به‌ویژه برای آگاهی درباره‌ی کاوش‌های تُل گِسِر و تُل بُرمی، می‌توان به کتاب باستان‌شناسی غرب ایران به کوشش فرانک هول مراجعه کرد.
نمونه بارز آثار دوره عیلامی در رامهرمز کدامند؟
ممبینی: نمونه آثار از دوره عیلام که در دشت رامهرمز شناسایی‌شده است، شامل تپه بُرمی یا بُرمَک با ۱۸ هکتار مساحت، در ۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر رامهرمز واقع‌شده است و آثاری از شوشان جدید، عیلام قدیم، میانی و به گفته دنیل پاتس عیلام نو را در خود دارد و تُل گِسِر یا قِصِر با ۷ هکتار مساحت، در غرب دشت رامهرمز در ۲۵ کیلومتری شمال غربی شهر رامهرمز به شکل پنج تپه واقع هستند.
آیا این تپه‌ها تاکنون کاوش شده‌اند؟
ممبینی: در سال ۱۹۴۸ م، مک کاون از سوی موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در تپه‌های محوطه تُل گِسِر در شمال غربی رامهرمز، اقدام به گمانه‌زنی کرد و یک قلعه عیلامی متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد و آثاری از دوره‌ی آغاز از عیلامی، گورستانی از هزاره‌ی اول پیش از میلاد و عیلام نو ۲ دست‌یافت.
باستان شناسان ایرانی چه نقشی در تحقیق‌های دشت رامهرمز داشته‌اند؟
ممبینی: در سال ۱۳۸۵ لیلی نیاکان از پژوهشکده باستان‌شناسی و عباس علیزاده از موسسه‌ی شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو، دشت رامهرمز را به‌منظور شناخت نحوه استفاده از زمین و سازمان استقراری در این دشت پیمودند و تُل گِسِر را در نقطه محوری قرار دادند و در پنج تپه آن، آثاری از شوشان میانه تا جدید، آغاز نگارش، آغاز عیلامی یافته‌اند.
طبقه‌بندی و گونه شناسی سفال‌های عیلام نو در محوطه جوبجی را توضیح دهید؟
ممبینی: در سال ۱۳۸۶، یک آرامگاه دوره عیلام نو، به‌طور اتفاقی کشف شد. این آرامگاه در یک کیلومتری شمال روستای جوبجی در دل تپه‌ای باستانی نهان بود که حدود چهل هکتار مساحت دارد، پس از اطلاع از کشف آرامگاه با کسب مجوز از سوی پژوهشگاه گروه کاوش به محل اعزام و کاوش اضطراری و نجات بخشی آغاز شد و حفاظت اولیه یافته‌ها شروع شد.
آیا تعیین حریم در این منطقه صورت گرفته است؟
ممبینی: هم‌زمان با کاوش، نقشه‌برداری از محل به‌طور محدود انجام شد و در سال ۱۳۸۸ گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه و حریم انجام شد، در فصل اول که در سال ۱۳۸۶ صورت گرفت تعداد ۲ هزار و ۱۷۵ ظرف و قطعه سفال شاخص و در گمانه‌زنی که به‌منظور تعیین عرصه و حریم مجموعه محوطه‌های جوبجی و دهیور انجام گرفت، تعداد ۲۹۳ قطعه سفال شاخص و در فصل دوم کاوش که در سال ۱۳۹۳ انجام گرفت تعداد ۵۰۰ قطعه سفال شاخص گردآوری شد که از میان این سفال‌ها تعداد ۱۱۵ قطعه طبقه‌بندی و گونه شناسی آن انجام شد.
آیا لزومی بر ادامه کاوش در منطقه جوبجی رامهرمز وجود دارد؟
ممبینی: آثار فرهنگی پرشمار و کم‌نظیر آرامگاه یادشده و گستردگی محوطه و آثار دوره‌های پس از عیلام در لایه‌های روئین و پیرامون آن، خود بیان‌کننده اهمیت منطقه و لزوم ادامه کاوش است.
چه نتیجه‌ای از این تحقیق‌ها و کاوش‌ها می‌توان گرفت؟
ممبینی: با کشف محوطه باستانی جوبجی در این دشت و نزدیکی آن با محوطه‌های باستانی عیلامی دیگر، اهمیت پژوهش‌های دامنه‌دار میدانی و غیرمیدانی در این دشت به‌خوبی آشکار می‌شود، همچنین این دشت با داشتن آثار فرهنگی از دوره‌های پس از عیلام نیز، اهمیت این پژوهش‌ها را دوچندان می‌کند.
عضو شويد
عضويت سريع