زنان نماینده مجلس ادوار اول تا دهم
تعداد کل نمایندگان زن دوره اول تا نهم مجلس شورای اسلامی، 78 نفر بوده است. از سوی دیگر طی 9 دوره مجلس شورای اسلامی تنها 50 زن توانستهاند به پارلمان راه پیدا کنند؛ زیرا 28 نماینده از 78 نماینده زن، طی 9 دوره گذشته به صورت تکراری در مجلس حضور داشتهاند. در این میان 27 نماینده (بدون محسبه تکرار حضور در دورههای مختلف)، از حوزه انتخابیه تهران بودهاند.
نهم |
هشتم |
هفتم |
ششم |
پنجم |
چهارم |
سوم |
دوم |
اول |
دورههای مجلس |
290 |
288 |
294 |
297 |
277 |
275 |
278 |
274 |
327 |
تعداد کل نمایندگان |
9 |
8 |
13 |
13 |
14 |
9 |
4 |
4 |
4 |
تعداد نمایندگان زن |
390 |
585 |
827 |
504 |
351 |
86 |
47 |
32 |
90 |
تعداد داوطلبان زن |
ارزیابیها نشان میدهند بیشترین حضور نمایندگان زن مجلس شورای اسلامی از کلانشهر تهران بوده و حضور نمایندگان زن مجلس از سایر کلانشهرها کمتر بوده است. این سهم در شهرهای بزرگ و کوچک گاهی به صفر میرسد و برخی شهرهای بزرگ کشور در 9 دوره مجلس هیچ نماینده زنی نداشتهاند.
برخی نمایندگان زن که بیش از یکبار در مجلس حضور داشتهاند، از حوزههای انتخابیه مختلف در انتخابات شرکت کردهاند. برای مثال حدیدچی دباغ سه دوره نماینده بوده است که در مجالس دوم و سوم از حوزه انتخابیه تهران، ولی در مجلس پنجم از همدان کاندیدا شده بود.
در همین رابطه از 78 نفر قانونگذار زن مجلس، از دوره اول تا نهم با لحاظ کردن نمایندگان زنی که بیش از یک دوره در مجلس حضور داشتهاند، 51 نفر از حوزه انتخابیه تهران بودهاند. در نتیجه 65.3 درصد زنان مجلس از کلانشهر تهران بودهاند که از این پدیده با عنوان مشارکت سیاسی کانونی نام میبرند.
مجلس اول |
مریم بهروزی، گوهرالشریعه دستغیب، عاتقه صدیقی و اعظم طالقانی(هر چهار نماینده از حوزه انتخاباتی تهران) |
مجلس دوم |
مرضیه حدیدچی(دباغ)، گوهرالشریعه دستغیب، مریم بهروزی، عاتقه صدیقی (هر چهار نماینده از تهران) |
مجلس سوم |
مرضیه حدیدچی(دباغ)، گوهرالشریعه دستغیب، مریم بهروزی، عاتقه صدیقی (هر چهار نماینده از تهران) |
مجلس چهارم |
مریم بهروزی، پروین سلیحی، منیره نوبخت، مرضیه وحیددستجردی و نفیسه فیاضبخش (تهران)، اختر درخشنده (کرمانشاه)، فخرالتاج امیرشقاقی و فاطمه همایونمقدم (تبریز)، قدسیه سیدیعلوی (مشهد) |
مجلس پنجم |
سهیلا جلودارزاده، فاطمه رمضانزاده، نفیسه فیاضبخش، فاطمه کروبی، منیره نوبخت، مرضیه وحیددستجردی و فائزه هاشمی (تهران)، مرضیه حدیدچیدباغ، الهه راستگو (همدان)، شهربانو امانی(ارمیه)، نیره اخوانبیطرف، زهرا پیشگاهیفرد(اصفهان)، قدسیه علوی، مرضیه صدیقی (مشهد) |
مجلس ششم |
سهیلا جلودارزاده، فاطمه حقیقتجو، فاطمه راکعی، وحیده علائیطالقانی، جمیله کدیور، الهه کولایی (تهران)، شهربانو امانی (ارومیه)، سیده فاطمه خاتمی (مشهد)، طاهره رضازاده (شیراز)، حمیده عدالت (دشتستان)، اکرم مصوریمنش(اصفهان)، اعظم ناصریپور (اسلامآبادغرب) و مهرانگیز مروتی (خلخال) |
مجلس هفتم |
فاطمه آلیا، لاله افتخاری، الهام امینزاده، فاطمه رهبر، سهیلا جلودارزاده، نفیسه فیاضبخش (تهران)، فاطمه آجرلو (کرج)، نیره اخوانبیطرف، رفعت بیات (زنجان)، هاجر تحریری نیکصفت (رشت)، عشرت شایق(تبریز)، عفت شریعتی (مشهد) و مهرانگیز مروتی (خلخال) |
مجلس هشتم |
فاطمه آلیا، لاله افتخاری، زهره الهیان، فاطمه رهبر و طیبه صفایی (تهران)، فاطمه آجرلو (کرج)، نیره اخوانبیطرف (اصفهان)، عفت شریعتی (مشهد) |
مجلس نهم |
فاطمه آلیا، فاطمه رهبر، زهره طیبزاده نوری و لاله افتخاری (تهران)، سکینه عمرانی (سمیرم)، حلیمه عالی(زابل)، نیره اخوانبیطرف (اصفهان)، شهلا میرگلوبیات (ساوه و زرندیه) و مهناز بهمنی (سراب) |
حضور زنان نماینده در هیئت رئیسه مجلس
حضور زنان در هیئت رئیسه مجلس اول تا نهم فقط یکبار اتفاق افتاده است. تا مجلس پنجم به دلیل پایینبودن تعداد آنان در مجلس، هیچگونه نماینده زنی در هیئت رئیسه مجلس حضور نداشت، ولی برای اولینبار، سهیلا جلودارزاده (نماینده دوره پنجم، ششم و هفتم مجلس) منشی هیئت رئیسه مجلس ششم شد که در هر چهار اجلاسیه این دوره از مجلس حضور داشت.
دورههای حضور زنان نماینده در مجلس
زنان نماینده از یک تا چهار دوره سابقه نمایندگی دارند. نزدیک به 64 درصد نمایندگان زن فقط یک دوره در مجلس حضور داشتهاند. مریم بهروزی و نیره اخوانبیطرف بیشترین سابفه نمایندگی را در میان سایر نمایندگان زن به خود اختصاص دادهاند.
جایگاه نمایندگان زن در کمیسیونهای مجلس
قانونگذاران زن مجلس بیشتر در کمیسیونهای بهداشت و درمان، فرهنگی و اصل نود قانون اساسی حضور داشتهاند. برعکس در کمیسیونهای مرتبط با حوزههای عمران، مسکن و شهرسازی، بودجه، انرژی و اقتصادی حضور زنان کمتر بوده است. این ترکیب نشان میدهد که نمایندگان زن در 9 دوره مجلس بیشتر تمایل داشتهاند در فعالیتهای اجتماعی مشارکت کنند که بخشی از آن به دلیل تمایل آنان برای حمایت بهتر از حقوق زنان و خانواده بوده است.
از طرفی بخش قابل توجهی از آسیبهای اجتماعی و فرهنگی به صورت مستقیم، کودکان و زنان را در مورد تهدید قرار میدهند. به همین دلیل بیشتر قانونگذاران زن به جای حضور در حوزههای عمرانی، پولی و اقتصادی، ترجیح دادهاند در کمیسیونهایی عضو شوند که بتوانند تأثیرگذاری بیشتری را در قبال موضوعهای مرتبط با زنان داشته باشند.
برخی نمایندگان زن موفق شدهاند در هیئت رئیسه کمیسیونهای تخصصی مجلس نیز حضور یابند که اسامی آنان در جدول زیر آورده شده است.
مجلس اول گوهرالشریعه دستغیب (منشی اول کمیسیون آموزش و پرورش) |
مجلس دوم مریم بهروزی (منشی دوم کمیسیون ارشاد و هنر اسلامی و وسایل ارتباط جمعی) |
مجلس سوم گوهرالشریعه دستغیب (منشی دوم کمیسیون ارشاد و هنر اسلامی و وسایل ارتباط جمعی) |
مجلس چهارم مریم بهروزی (منشی دوم کمیسیون امور قضایی و حقوقی)، قدسیه سیدیعلوی (منشی اول کمیسیون بهداری و بهزیستی)، فاطمه همایونمقدم(منشی دوم کمیسیون فرهنگ و آموزش عالی)، مرضیه وحیددستجردی(منشی اول کمیسیون مشترک فرهنگ و آموزش عالی و بهداری و بهزیستی)، پروین سلیحی (منشی دوم و منشی اول کمیسیون مشترک فرهنگ و آموزش عالی و بهداری و بهزیستی) |
مجلس پنجم الهه راستگو (نایبرئیس دوم کمیسیون امور اداری و استخدامی)، سهیلا جلودارزاده (منشی دوم کمیسیون کار و امور اجتماعی)، مرضیه صدیقی (مخبر کمیسیون مسکن و شهرسازی)، نفیسه فیاضبخش (منشی اول کمیسیون قضایی و حقوقی)، مرضیه حدیدچیدباغ (نایبرئیس اول کمیسیون امور دفاعی)، نفیسه سیدیعلوی (مخبر کمیسیون سیاست خارجی)، نیره اخوانبیطرف (منشی دوم کمیسیون آموزش و پرورش)، مرضیه وحیددستجردی (رئیس کمیسیون امور زنان، جوانان و خانواده) |
مجلس ششم وحید طالقانی (نایبرئیس دوم کمیسیون بهداشت و درمان)، فاطمه راکعی (نایبرئیس دوم کمیسیون فرهنگی)، اکرم مصوریمنش (منشی اول کمیسیون فرهنگی)، الهه کولایی (نایبرئیس دوم تدوین آییننامه داخلی)، فاطمه حقیقتجو (نایبرئیس دوم کمیسیون تدوین آییننامه داخلی)، جمیله کدیور (مخبر کمیسیون اصل نود در سال چهارم)، فاطمه خاتمی (مخبر کمیسیون بهداشت و درمان)، طاهره رضازاده (مخبر کمیسیون انرژی)، مهرانگیز مروتی (منشی اول کمیسیون بهداشت و درمان) |
مجلس هفتم فاطمه آجرلو (منشی دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات)، هاجر تحریری (نایبرئیس دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات)، عشرت شایق (منشی دوم کمیسیون اصل نود قانون اساسی)، رفعت بیات (منشی اول کمیسیون بهداشت و درمان)، لاله افتخاری (منشی اول کمیسیون فرهنگی)، عفت شریعتی (مخبر کمیسیونن فرهنگی)، نیره اخوانبیطرف (منشی اول کمیسیون قضایی و حقوقی) و فاطمه رهبر (نایبرئیس دوم کمیسیون فرهنگی) |
مجلس هشتم فاطمه رهبر (نایبرئیس دوم کمیسیون فرهنگی)، عفت شریعتی (نایبرئیس کمیسیون اجتماعی)، طیبه صفایی (نایبرئیس دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات)، لاله افتخاری (دبیر اول کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی)، زهره الهیان (دبیر دوم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی)، فاطمه آجرلو (دبیر دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات)، نیره اخوانبیطرف (دبیر دوم کمیسیون قضایی و حقوقی) و فاطمه آلیا (دبیر دوم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی) |
مجلس نهم فاطمه رهبر (نایبرئیس کمیسیون اصل نود)، لاله افتخاری (دبیر دوم کمیسیون فرهنگی) |
در مجالس قانونگذاری از مجلس اول تا پنجم، فعالیت در مورد مباحث مربوط به امور زنان همواره در کمیسیونهای مختلف به ویژه در کمیسیون فرهنگی مجلس طرح میشد. در مجلس پنجم با تصویب قانون الحاق یک تبصره به ماده (42) آییننامه داخلی مجلس شورای اسلامی، کمیسیون زنان، جوانان و خانواده به کمیسیونهای مجلس اضافه شد. تا سال آخر دوره پنجم نیز این کمیسیون فعالیت داشت.
در جلسه 259 دوره پنجم مجلس، کمیسیون امور جوانان و خانواده حذف و در کمیسیون فرهنگی مجلس ادغام شد و از کمیسیون به کمیته زنان، جوانان و امور خانواده تبدیل شد. در طول سه سال عمر این کمیسیون، به ترتیب مرضیه وحیددستجردی و منیره نوبخت رئیس و مخبر این کمیسیون بودند.
سید محسن یحیوی |
مجید انصاری |
نفیسه فیاضبخش(منشی دوم) |
الهه راستگو (منشی اول) |
حمیدرضا ترقی (نایبرئیس دوم) |
علی معلمی (نایبرئیس دوم) |
ابراهیم عزیزی (نایبرئیس اول) |
مرضیه وحیددستجردی (رئیس) |
سیدرضا اکرمی |
مرضیه صدیقی |
قدسیه سیدیعلوی |
فاطمه رمضانزاده |
سهیلا جلودارزاده |
سید طه هاشمی |
علی موحدیساوجی |
حضور در فراکسیون زنان
برای اولینبار فراکسیون زنان در مجلس ششم تشکیل شد و در ادوار هفتم، هشتم و نهم مجلس نیز به فعالیت خود ادامه داده و بیشتر مسایل مختص زنان، خانواده و کودکان مورد توجه قرار گرفته است. در مجالس ششم، هفتم و هشتم، تمامی زنان نماینده عضو فراکسیون زنان بودهاند، ولی در دوره نهم از 9 نماینده زن مجلس، فاطمه آلیا و زهره طیبزادهنوری عضو این فراکسیون نشدهاند.
اعضای فراکسیون زنان در مجلس هشتم |
|||||||
فاطمه آجرلو |
عفت شریعتی |
زهره الهیان |
فاطمه آلیا |
فاطمه رهبر |
لاله افتخاری (مخبر) |
نیره اخوانبیطرف (نایب رئیس) |
طیبه صفایی (رئیس) |
اعضای فراکسیون زنان در مجلس نهم |
|||||||
حلیمه عالی |
مهناز بهمنی |
نیره اخوانبیطرف |
سکینه عمرانی |
لاله افتخاری (مخبر) |
شهلا میرگلوبیات (نایب رئیس) |
فاطمه رهبر (رئیس) |
طی 9 دوره مجلس شورای اسلامی، کمترین سطح تحصیلات نمایندگان زن در حد ششم ابتدایی و بالاترین میزان تحصیلات، دکترای فوقتخصصی بوده است.
روند رو به رشد سطح سواد عمومی و تحصیلات زنان نماینده در 9 دوره مجلس نشاندهنده افزایش تأثیر سطح تحصیلات زنان بر روند انتخاب رأیدهندگان است. بررسی سطوح تحصیلات نمایندگان زن، حکایت از افزایش قابل توجه سطح تحصیلات آنان در دورههای آخر نسبت به دورههای نخست دارد.
نمایندگان زن مجلس که در دولت حضور داشتهاند
از دوره اول تا نهم مجلس، سه نماینده موفق شدهاند در دولت حضور یابند که اسامی آنها در جدول زیر آورده شده است.
مسئولیت در دولت |
نام نماینده، حوزه انخابیه و دوره حضور در مجلس |
وزیر بهداشت و درمان در کابینه احمدینژاد |
مرضیه وحیددستجردی نماینده تهران در ادوار چهارم و پنجم مجلس |
معاون راهبردی منابع انسانی معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیسجمهور در کابینه احمدی نژاد |
هاجر تحریرینیکصفت نماینده مجلس هفتم از حوزه انتخابیه رشت |
معاونت حقوقی رئیسجمهوری در کابینه روحانی |
الهام امینزاده نماینده دوره هفتم مجلس از حوزه انتخابیه تهران |
فاطمه آجرلو نیز برای تصدی وزارت رفاه و تأمین اجتماعی در دولت دهم به مجلس معرفی شد که با دریافت 76 رأی موافق، 181 رأی مخالف و 29 رأی ممتنع، موفق به کسب رأی اعتماد از مجلس نشد.
* بخشی از پژوهش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی/خبرگزاری مهر
چهره نمایندگان "زن" مجلس دهم
این انتخابات در بیش از ۱۵ هزار شعبه اخذ رای برگزار شد که براساس آن ۴ نماینده زن دیگر نیز به مجلس شورای اسلامی در دوره دهم راه یافتند و با این حساب رکورد حضور نمایندگان زن که تا پیش از این در اختیار مجلس پنجم (۱۴ نماینده)بود، با ۱۷ نماینده راه یافته شکسته شد. این اتفاق در شرایطی است که اگر مینو خالقی نامزد منتخب مردم اصفهان نیز به مجلس راه پیدا می کرد تعداد نمایندگان زن دوره دهم مجلس شورای اسلامی به ۱۸ نفر می رسید.
نکته قابل توجه دیگر این است که مجلس دهم دو برابر مجلس نهم که مجلسی اصولگرا بود، نماینده زن دارد.
در مجلس اول تنها ۴ نماینده از ۳۲۷ نماینده زن بودند که این تعداد در مجلس دوم و سوم هم تکرار شد. اما در مجلس چهارم تعداد نمایندگان حاضر در مجلس رشد بیش از دوبرابر داشت و مردم ۹ بانو را به مجلس فرستادند. مجلس پنجم که رکورددار حضور زنان بود، ۱۴ نماینده زن از ۲۷۷ نماینده داشت که این تعداد در مجلس ششم و هفتم به عدد ۱۳ تنزل پیدا کرد.
در مجلس هشتم هم ۸ نماینده زن در مجلس حضور داشت و این تعداد در مجلس نهم به ۹ نفر رسید.
با وجود تلاش بانوان و تأکید بسیاری از نمایندگان مجلس برای افزایش حضور بانوان در خانه ملت، تعداد بانوانی که توانستهاند با انتخاب مردم وارد مجلس شوند، نه تنها از عدد ۱۴ در «مجلس پنجم» تجاوز نکرده بلکه این تعداد در مجالس بعدی سیر نزولی داشته است.
پس از اعلام نتایج انتخابات مجلس دهم در دور اول مشخص شد که تعداد ۱۴ زن پیروز شدند و یک نفر از آنها رد صلاحیت شد و ۱۳ زن به مجلس راه یافتند و ۸ نماینده نیز به مرحله دوم رفتند. از ۸ نفر نماینده زن در دوره دوم ۵ نفر به مجلس راه یافتند./پارسینه
ردیف |
نام نماینده |
حوزه انتخابیه |
گرایش سیاسی |
۱ |
زهرا سعیدی |
مبارکه |
مستقل |
۲ |
حمیده زرآبادی |
قزوین و آبیک |
اصلاح طلب |
۳ |
هاجر چنارانی |
نیشابور |
مستقل |
۴ |
سکینه الماسی |
کنگان |
مستقل |
۵ |
فریده اولادقباد |
تهران |
اصلاح طلب |
۶ |
سهیلا جلودار زاده |
تهران |
اصلاح طلب |
۷ |
سیده فاطمه حسینی |
تهران |
اصلاح طلب |
۸ |
فاطمه ذوالقدر |
تهران |
اصلاح طلب |
۹ |
فاطمه سعیدی |
تهران |
اصلاح طلب |
۱۰ |
پروانه سلحشوری |
تهران |
اصلاح طلب |
۱۱ |
پروانه مافی |
تهران |
اصلاح طلب |
۱۲ | طیبه سیاوشی | تهران | اصلاح طلب |
۱۳ | ناهید تاج الدین | اصفهان | اصلاح طلب |
۱۴ | خدیجه ربیعی فردانبه | بروجن | مستقل |
۱۵ | معصومه آقاپورعلیشاهی | شبستر | مستقل |
۱۶ | سمیه محمودی | شهرضا و دهاقان | مستقل |
۱۷ |
زهرا ساعی |
تبریز |
اصلاح طلب |
۱۸ |
مینو خالقی |
اصفهان |
اصلاح طلب |
پروانه سلحشوری
پروانه مافی
خدیجه ربیعی
زهرا زرآبادی
زهرا ساعی
زهرا سعیدی
سکینه الماسی
سمیه محمودی
سهیلا جلودارزاده
سیده فاطمه حسینی
طیبه سیاوشی
فاطمه ذوالقدر
فاطمه سعیدی
فریده اولادقبا
معصومه آقاپور
ناهید تاج الدین
هاجر چنارانی
مینو خالقی